ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Με το άρθρο 239 ΠΚ προστατεύεται η απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, που αποτελεί εγγύηση για τις ελευθερίες των πολιτών. Ακόμη, αποτρέπεται η προσβολή του αθώου πολίτη και της δημόσιας υπηρεσίας από τα ίδια της τα όργανα.

Για να συντελεστεί το αδίκημα απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Πρόκειται για ιδιαίτερο έγκλημα και άρα δράστης του μπορεί να είναι μόνο υπάλληλος, ειδικών καθηκόντων, δηλαδή στα καθήκοντα του οποίου ανάγεται η δίωξη ή η ανάκριση αξιοποίνων πράξεων. Μερικά παραδείγματα αποτελούν ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών ή Εφετών, ο Ανακριτής, ο διεξάγων την αστυνομική προανάκριση κ.λπ. 

Τρόποι τέλεσης:

1) παράνομη μεταχείριση εκβιαστικών μέσων για απόσπαση έγγραφης ή προφορικής κατάθεσης κατηγορουμένου, μάρτυρα ή πραγματογνώμονα. Εδώ εννοείται η παρεμπόδιση ή ο επηρεασμός της ελεύθερης βούλησης του προσώπου που καταθέτει, με τη μορφή ψυχολογικής ή σωματικής βίας (π.χ. στέρηση ύδατος, χρήση ουσιών). Επιπλέον, τα μέσα δεν πρέπει να αποτελούν νόμιμη ανακριτική διαδικασία ούτε να φτάνουν στο βαθμό των βασανιστηρίων, όπως στο 137Α ΠΚ. Ο επιδιωκόμενος σκοπός πρέπει να είναι η απόσπαση κατάθεσης ή ομολογίας. Είναι αδιάφορο αν ο καταθέσας είναι αθώος ή ένοχος ή αν συναινεί με τη χρήση των μέσων. 

2) εν γνώση δίωξη και τιμωρία αθώου ή 3) εν γνώσει παράλειψη δίωξης υπαιτίου. Για την πρώτη περίπτωση, αρκεί και μόνο ο κίνδυνος έκθεσης του αθώου σε ποινική δίωξη. Στη δεύτερη περίπτωση, πρόκειται για παράλειψη με τη μορφή υπόθαλψης εγκληματία, που τελείται από αρμόδιο όργανο. Ένα παράδειγμα, είναι η θέση καταγγελίας στο αρχείο από τον Εισαγγελέα ενώ είναι οφθαλμοφανές από τις ενδείξεις ότι ο μηνυόμενος έχει διαπράξει το έγκλημα.

Η ψυχική στάση του δράστη απέναντι στην πράξη που τέλεσε είναι σημαντική. Για την εκβιαστική απόσπαση κατάθεσης αρκεί δόλος κάθε βαθμού, δηλαδή και ενδεχόμενος (ο δράστης πιθανολογεί ότι θα επέλθει το αποτέλεσμα και το αποδέχεται). Επίσης, χρειάζεται δόλος σκοπού (η χρήση των μέσων γίνεται συγκεκριμένα με πρόθεση την απόσπαση κατάθεσης). Όσον αφορά τη δίωξη ή την παράλειψή της χρειάζεται άμεσος δόλος. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει ο δράστης να γνωρίζει είτε ότι με την πράξη του εκθέτει σε δίωξη κάποιον και ότι αυτός είναι αθώος, είτε ότι παραλείπει να διώξει κάποιον και ότι αυτός είναι ένοχος. Τέλος, πρέπει να επιδιώκει ή έστω να αποδέχεται τα παραπάνω. 

Η εκβιαστική απόσπαση κατάθεσης τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο έως πέντε (2 - 5) ετών και χρηματική ποινή. Επίσης, επιβάλλεται και η ποινή της έκπτωσης από τη δημόσια θέση. Η δίωξη ή η παράλειψη δίωξης τιμωρείται με κάθειρξη πέντε έως δέκα (5 - 10) ετών, εάν το αδίκημα για το οποίο γίνεται η δίωξη ή παραλείπεται είναι κακούργημα. Με φυλάκιση τριών έως πέντε (3 - 5) ετών τιμωρείται ο δράστης, εάν το αδίκημα είναι πλημμέλημα. Στις παραπάνω περιπτώσεις επιβάλλεται και χρηματική ποινή.

Σημειώνεται πως ο ζημιωθείς μπορεί να παρασταθεί στο δικαστήριο (προς υποστήριξη της κατηγορίας) κατά του υπαλλήλου. Τέλος, επιτρέπεται η μεταβολή και βελτίωση της κατηγορίας από το αδίκημα της κατάχρησης εξουσίας στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος 259 ΠΚ.