ΤΟ ΑΔΙΚΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΣΗΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΟΣ

Με το άρθρο 259 ΠΚ προστατεύεται η ομαλή λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας και των κρατικών οργανισμών, η νόμιμη άσκηση της δημόσιας εξουσίας και το συμφέρον των πολιτών. Ακόμη, αποτρέπεται η κρατική αυθαιρεσία και η προσβολή της δημόσιας υπηρεσίας από τα ίδια της τα όργανα. Το αδίκημα συντελείται υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Πρόκειται για ιδιαίτερο έγκλημα και άρα δράστης του μπορεί να είναι μόνο υπάλληλος, οποιοσδήποτε υπάλληλος, δηλαδή και αυτός που έχει γενικά υπηρεσιακά καθήκοντα. Μερικά παραδείγματα αποτελούν ο Δήμαρχος, ο δικαστικός επιμελητής, ο υπάλληλος ΔΟΥ, ο αστυνομικός υπάλληλος κ.λπ. 

Τρόπος τέλεσης:

Η παράβαση των καθηκόντων της υπηρεσίας του πρέπει να τελείται με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο όφελος ή να βλάψει το κράτος ή κάποιον άλλο. Εδώ νοείται η παράβαση υπηρεσιακών και όχι υπαλληλικών καθηκόντων. Πιο συγκεκριμένα, ως υπηρεσιακά νοούνται εκείνα τα καθήκοντα που συνιστούν άσκηση κρατικής εξουσίας και αφορούν τις δημόσιες υποθέσεις και τις σχέσεις του κράτους με τρίτους. Επιπλέον, η παράβαση τελείται με ενέργεια αλλά και με παράλειψη. Ο επιδιωκόμενος σκοπός είναι είτε η αποκόμιση υλικού ή ηθικού οφέλους (που δε συνιστά νόμιμη αξίωση) από τον υπάλληλο ή τρίτο, είτε η πρόκληση βλάβης σε κρατικά ή ατομικά αγαθά. Είναι αδιάφορο το είδος (γενικό ή ειδικό) των καθηκόντων. Ωστόσο, η υπηρεσιακή ενέργεια πρέπει να αποτελεί πρόσφορο μέσο για την επίτευξη του σκοπού. Τέλος, ο υπάλληλος χρειάζεται να είναι αρμόδιος για την υπηρεσιακή δράση, ενεργώντας εντός της δικαιοδοσίας του, συμπεριλαμβανομένης και της διακριτικής του εξουσίας. Ένα παράδειγμα, αποτελεί η εγγραφή υποθήκης από υποθηκοφύλακα, δεχόμενος αίτηση δίχως τα απαραίτητα δικαιολογητικά έγγραφα.

Η ψυχική στάση του δράστη απέναντι στην πράξη που τέλεσε είναι σημαντική. Για την παράβαση καθήκοντος αρκεί κάθε είδος δόλου, δηλαδή και ενδεχόμενος (ο δράστης πιθανολογεί ότι θα επέλθει το αποτέλεσμα και το αποδέχεται). Επίσης, χρειάζεται δόλος σκοπού (η παράβαση γίνεται είτε για αποκόμιση οφέλους είτε για πρόκληση βλάβης). Αναλυτικότερα, πρέπει ο δράστης να γνωρίζει την υπαλληλική του ιδιότητα, να επιθυμεί την παράβαση ή παράλειψη των υπηρεσιακών του καθηκόντων, να επιδιώκει τον παραπάνω σκοπό και να αποδέχεται το αποτέλεσμα που θα επέλθει. 

Η παράβαση καθήκοντος τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως δύο έτη ή χρηματική ποινή. 

Σημειώνεται πως το Δημόσιο ή τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου μπορούν να παρασταθούν στο δικαστήριο (προς υποστήριξη της κατηγορίας) κατά του υπαλλήλου. Επιπροσθέτως, μπορεί να παρασταθεί τρίτο πρόσωπο εάν έχει υποστεί άμεση ζημία. 

Τέλος, το άρθρο είναι εξοπλισμένο με ρήτρα απόλυτης επικουρικότητας. Εφαρμόζεται, δηλαδή, μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη ποινική διάταξη (αυστηρότερη ή επιεικέστερη) που να τιμωρεί τη συμπεριφορά του υπαλλήλου. Τέλος, είναι επιτρεπτή η μεταβολή της κατηγορίας από την αξιόποινη πράξη της κατάχρησης εξουσίας (239 ΠΚ) στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος 259 ΠΚ.